Το "Semantic Gov" αποτελεί έργο έρευνας και ανάπτυξης χρηματοδοτούμενο από το Πλαίσιο Πρόγραμμα 6 της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχει ως στόχο την αξιοποίηση των προηγμένων τεχνολογιών "Semantic Web" για την ανάπτυξη μιας υποδομής λογισμικού, κατάλληλης για την ανάπτυξη και παροχή ηλεκτρονικών πανευρωπαϊκών υπηρεσιών, δηλαδή υπηρεσιών που παρέχονται στον ευρωπαίο πολίτη και την επιχείρηση με τρόπο ενιαίο, ομοιόμορφο και ανεξάρτητο του τόπου εγκατάστασης, μετακίνησης ή διαμονής του.

Το έργο εκτελείται από Κοινοπραξία, στην οποία συμμετέχουν τέσσερα ευρωπαϊκά ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια, τέσσερις εταιρείες πληροφορικής διεθνούς κύρους και τρεις κυβερνητικοί φορείς.

Στα πρώτα στάδια του έργου αναπτύχθηκε το πρότυπο GEA, (Governance Enterprise Architecture [Peristeras V., Tarabanis K., Reengineering the public administration modus operandi through the use of reference domain models and Semantic Web Service technologies) που αποτελεί μεθοδολογικό εργαλείο ανάλυσης των σημασιολογικών διαφορών μεταξύ των συνεργαζόμενων δημόσιων διοικητικών συστημάτων, που εμπλέκονται στην παροχή ορισμένης ηλεκτρονικής πανευρωπαϊκής υπηρεσίας.

Το πρότυπο αυτό είναι επαναχρησιμοποιήσιμο και για το λόγο αυτό παρουσιάζεται στη συνέχεια εν συντομία.

ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ GEA

Α. Περιγραφή
Σύμφωνα με το πρότυπο αυτό μια δημόσια παρεχόμενη υπηρεσία (public administration service) μπορεί να παρέχεται από φορέα δημόσιας διοίκησης (service provider), ο οποίος έχει ως στόχο (goal) την εξυπηρέτηση (to serve) της ανάγκης (need)  μιας "κοινωνικής οντότητας" (social entity), που μπορεί να είναι ένας πολίτης, μία επιχείρηση ή ένας άλλος φορέας δημόσιας διοίκησης.
Η παροχή της υπηρεσίας γίνεται κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις (preconditions) που ορίζει (is governed by) ο νόμος (law).

Η τήρηση των προϋποθέσεων διαπιστώνεται επί τη βάση αποδεικτικών στοιχείων (pieces of evidence) (π.χ. ηλικία αιτούντος, εκπλήρωση των φορολογικών υποχρεώσεων, καταβολή παραβόλου κ.λπ.), τα οποία περιέχονται (contains) σε έγκυρους καταχωρητές αποδεικτικών στοιχείων (evidence placeholders) (π.χ. αστυνομικές ταυτότητες, διαβατήρια, πιστοποιητικά, βεβαιώσεις κ.λπ.) ή παρέχονται από έγκυρους και αναγνωρισμένους φορείς (evidence providers) (π.χ. Υπηρεσίες δημοτολογίου, φορολογίας εισοδήματος, Δικαστικές και Αστυνομικές Αρχές κ.λπ.).

Εξάλλου, κατά την εκτέλεση μιας διοικητικής διαδικασίας για την παροχή ορισμένης ζητούμενης δημόσιας υπηρεσίας παράγονται αποτελέσματα (output), προκαλούνται  επιδράσεις (effects) και δημιουργούνται συνέπειες (consequences). Το "αποτέλεσμα" είναι η έγκυρη πληροφορία που παράγεται από τον πάροχο της υπηρεσίας, με αφορμή αίτημα συγκεκριμένου πελάτη και η οποία τοποθετείται (αναγράφεται) σε ορισμένου τύπου δημόσιο έγγραφο (έντυπο ή ηλεκτρονικό).

Το "αποτέλεσμα" είναι δυνατό να επιδράσει στον πραγματικό κόσμο και να επιφέρει μία ή περισσότερες αλλαγές ("επιδράσεις"), κυρίως στην κατάσταση του αιτούμενου πελάτη. Π.χ. του καταβάλλεται χρηματικό ποσό, αποκτά τη δυνατότητα ανέγερσης κατοικίας κ.λπ. Προφανώς δεν υπάρχουν "επιδράσεις" στην περίπτωση που ο πάροχος αρνηθεί στον πελάτη την παροχή της αιτούμενης υπηρεσίας, όμως υπάρχουν "αποτελέσματα".   

Τέλος, η παροχή υπηρεσιών δημιουργεί περαιτέρω "συνέπειες", είτε προς τον πάροχο της υπηρεσίας (εσωτερικές συνέπειες), όπως ενημέρωση του τηρούμενου εσωτερικού αρχείου, που περιέχει σχετικές με την παρεχόμενη υπηρεσία πληροφορίες, είτε προς τρίτους φορείς, ("εξωτερικές συνέπειες"), όπως άλλοι δημόσιοι φορείς, στους οποίους κατά λόγο αρμοδιότητας είναι χρήσιμες οι πληροφορίες αυτές.  

Β.  Εφαρμογή
Το μοντέλο μπορεί να εφαρμοστεί για την ανάλυση των σημασιολογικών διαφορών μεταξύ δύο ή περισσότερων δημόσιων οργανώσεων διαφορετικών ευρωπαϊκών κρατών, στην αρμοδιότητα των οποίων εμπίπτει η παροχή ορισμένης υπηρεσίας προς τον ευρωπαίο πολίτη ή επιχείρηση (π.χ. πολιτογράφηση, δήλωση αλλαγής διεύθυνσης κατοικίας κ.λπ.).

Ο εντοπισμός, η ανάλυση και βεβαίως η επίλυση των υφιστάμενων σημασιολογικών διαφορών αποτελεί βασική προϋπόθεση της ικανότητας των δημοσίων οργανώσεων να επικοινωνήσουν μέσω των πληροφοριακών τους συστημάτων και να συνεργαστούν κατά τρόπο που απαιτεί η παροχή πανευρωπαϊκών ηλεκτρονικών υπηρεσιών.

Σύμφωνα με την ορολογία και τη λογική του μοντέλου βασικές σημασιολογικές διαφορές μπορεί να προκύψουν:

• Στα αποδεικτικά στοιχεία. Αυτά μπορεί να διαφέρουν λεκτικά, ως προς το περιεχόμενό τους ή να μη υφίστανται σε κάποιες χώρες, π.χ. ο ενιαίος κωδικός αριθμός φορολογικού μητρώου (Α.Φ.Μ.), ο αριθμός αστυνομικής ταυτότητας, ο αριθμός κοινωνικής ασφάλισης η άδεια γάμου, κ.λπ.
• Στους καταχωρητές αποδεικτικών στοιχείων. Μπορεί να διαφέρουν στον τύπο, στο μέσο στο οποίο περιέχονται τα στοιχεία, στο περιεχόμενο, την ονομασία ή να μη υφίστανται σε κάποιες χώρες. Π.χ. η αστυνομική ταυτότητα, η βεβαίωση φορολογικής ενημερότητας κ.λπ.
• Στις προϋποθέσεις παροχής μιας υπηρεσίας. Μπορεί να οφείλονται σε διαφορές στην εσωτερική νομοθεσία των κρατών μελών είτε στους διαφορετικούς κανόνες που θέτει ο κάθε αρμόδιος φορές (πάροχος) για την παροχή της υπηρεσίας. Π.χ. κάποιες υπηρεσίες σε ορισμένα κράτη παρέχονται δωρεάν, ενώ σε άλλα έναντι τιμήματος. Επίσης, η προϋπόθεση της ενηλικίωσης που σχετίζεται με την παροχή ορισμένων υπηρεσιών, δεν έχει κοινή έννοια σε όλα τα κράτη μέλη κ.ο.κ.
• Στους παρόχους της υπηρεσίας. Πολλές υπηρεσίες στην Ελλάδα παρέχονται από τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις ή τα ΚΕΠ. Όμως οι φορείς αυτοί δεν απαντώνται σε όλα τα κράτη μέλη.
• Στους πελάτες της υπηρεσίας. Π.χ. η υπηρεσία παροχής ορισμένης πληροφορίας μπορεί σε ένα κράτος μέλος να έχει ως πελάτη έναν άλλο δημόσιο φορέα, ο οποίος διαμεσολαβεί στην παροχή υπηρεσιών στον πολίτη ή τις επιχειρήσεις ή να έχει ως πελάτη απευθείας τον ενδιαφερόμενο πολίτη ή επιχείρηση.   
• Στις προκαλούμενες επιδράσεις από την παροχή της υπηρεσίας. Π.χ. η μη εκπλήρωση των στρατιωτικών υποχρεώσεων ή η άρνηση της στρατιωτικής θητείας έχουν διαφορετικές συνέπειες όσον αφορά στα δικαιώματα του πολίτη που σχετίζονται με την παροχή από το κράτος ορισμένων υπηρεσιών.

Η προσέγγιση "Semantic Gov"

Στη συνέχεια το έργο αναπτύσσει μια υποδομή λογισμικού, ακολουθώντας το πρότυπο SOA για την παροχή "έξυπνων" ολοκληρωμένων ηλεκτρονικών υπηρεσιών προς τον πολίτη και τις επιχειρήσεις, προερχόμενων από την αυτοστιγμεί (on-the-fly) συνεργασία διαφορετικών - και εν πολλοίς σημασιολογικά ασύμβατων πληροφοριακών διοικητικών συστημάτων.  H υποδομή αυτή αποτελείται κατά βάση από 4 μέρη (σχήμα 3):

• Έναν κατάλογο των ηλεκτρονικών παρεχόμενων υπηρεσιών που παρέχονται από τη δημόσια διοίκηση.
• Μία σημασιολογική πύλη, που λειτουργεί ως διαμεσολαβητής μεταξύ των σημασιολογικά ασύμβατων διοικητικών διαδικασιών για την παροχή των πανευρωπαϊκών υπηρεσιών.
• Ένα μετατροπέα "αναγκών-σε-υπηρεσίες" που γεφυρώνει το χάσμα "need aware-service aware" (βλ. "Πραγμα-τικότητα των Δικαιωμάτων", Κ. Σπανού).
• Ένα διαχειριστή των παραπάνω διαδικασιών.

Για την ανάπτυξη των παραπάνω χρησιμοποιούνται και αξιοποιούνται οι προηγμένες Τεχνολογίες Υπηρεσιών Σημασιολογικού Ιστού (SWS), ενώ το όλο οικοδόμημα ακολουθεί την SOA αρχιτεκτονική. Τέλος, για την τυπική περιγραφή και προτυποποίηση παρεχόμενων υπηρεσιών χρησιμοποιείται η οντολογία WSMO, ενώ για την ανάπτυξη των εφαρμογών χρησιμοποιείται η γλώσσα WSML σε συνδυασμό με το /WSMX λειτουργικό περιβάλλον εκτέλεσης των υπηρεσιών.

Η υποδομή αυτή στην τελευταία φάση του έργου εφαρμόζεται για την ανάπτυξη δύο διασυνοριακών υπηρεσιών

• δήλωση αλλαγής διεύθυνσης κατοικίας και
• απόκτηση διπλώματος οδήγησης αυτοκινήτου, από δύο διαφορετικούς κυβερνητικούς δημόσιους φορείς: τη Δημοτική Αρχή της πόλης του Τορίνο και την Ελληνική Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.

Δρ. Θεόδωρος Οικονόμου
Copyright "SemanticGov"